admin's blog

Այս գիրքը երկար ժամանակ եղել է մոնոդիկ երաժշտության հիմնական դասագիրքը սովետական երաժշտական բուհերում։ Կուշնարյանը վերլուծում է ավելի քան 300 ժողովրդական և եկեղեցական երգերի երաժշտական առանձնահատկությունները

Ժողովրդական երգերի տեքստերը բերված են հայերեն։ Աշխատանքի հետաքրքիր առանձնահատկությունն նրա դասական մոտեցումն է։ Երաժշտության զարգացումը խստորեն կապվում է արվեստի այլ ճյուղերի զարգացման հետ, ինչպիսիք են գրականությունը, ճարտարապետությունը և այլն։

Գիրքը կարելի է ձեռք բերել այցյլելով  http://booksfromarmenia.com/item.php?item_id=1287&cur=USD

կամ http://www.amazon.com/Armenian-Monodic-Music-history-theory/dp/9939850212/ref=sr_1_1?ie=UTF8&qid=1462541663&sr=8-1&keywords=kushnaryan

Ankyunacar Publishing, 2016 April

Խոսրովիկ Թարգմանիչը (7-8-րդ դդ.) իր ժամանակի քրիստոնյա մեծագույն դավանաբաններից և Հայ Եկեղեցու մեծագույն աստվածաբաններից մեկն է։ 

Գրքի մեջ ամփոփված են հեղինակի հինգ նամակները տարբեր անձանց, որտեղ դրված և լուծված են գործնականում բոլոր քրիստոսաբանական հարցերը. Քրիստոսի մեկ թե՞ երկու բնություն, արդյո՞ք Քրիստոս մարդկային անձ է, չարչարելի՞ է արդյոք Քրիստոսի մարմինը, մահկանացու՞ է արդյոք Քրիստոսի մարմինը, ապականացու՞ է արդյոք Քրիստոսի մարմինը և այլն։ Եվ որ ավելի մեծացնում է գրքի արժեքը, հայրաբանական աստվածաբանական տերմինների հստակ և միարժեք համապատասխանեցումն է փիլիսոփայական տերմինների հետ, հարցեր, որոնք մինչև այժմ վեճերի առարկա են մասնագետների և աստվածաբանությամբ հետաքրքրվողների համար։

Գրքի այս հատկությունները այն եզակի են դարձնում ոչ միայն իր ժամանակի քրիստոսաբանական գրականության շրջանում, այլև նույնիսկ մեր ժամանակների համար, և ոչ միայն Հայ Եկեղեցու համար, այլև բոլոր քրիստոնեական եկեղեցիների համար։

Գիրքը մինչև այժմ հայտնի չէր նրանց համար, ովքեր չէին կարող կարդալ այն գրաբարով։ Սա գրքի առաջին թարգմանությունն է հայերենից բացի այլ լեզվի։

Նախատեսված է ռուսերենով կարդացող մեր հայրենակիցների, ինչպես նաև բոլոր այն ռուսալեզու ընթերցողների համար, ովքեր ցանկանում են Հայ Եկեղեցու մասին ունենալ խորը գիտելիքներ ոչ թե կողմնակի աղբյուրներից, այլ ուղղակի սկզբնաղբյուրներից։ 

Գիրքը կարելի է ձեռք բերել հետևյալ հղմանը հետևելով. BooksFromArmenia.com

ԱՆԻ. ՀԱԶԱՐԱՄՅԱ ՄԱՅՐԱՔԱՂԱՔ ՀԱՅՈՑ խորագիրը կրող ալբոմ-կատալոգի մեջ զետեղված են Անիի ճարտարապետությունը ներկայացնող՝ 120 տարվա վաղեմություն ունեցող լուսապակիներից արված վերատպություններ և Անիի հնագիտական հավաքածուի նմուշներ՝ անձնագրային տվյալներով։ Կատալոգը ներառում է նյութին վերաբերող պատմական ակնարկներ և քննական տեքստեր՝ հայերեն և անգլերեն լեզուներով։

885 թ. Հայաստանում վերականգնվեց անկախ պետականությունը և Աշոտ Ա Բագրատունին հռչակվեց հայոց թագավոր։  961 թ. Անին հռչակվեց մայրաքաղաք։ Աշոտ Գ և Սմբատ Բ Բագրատունիները ծավալուն աշխատանքներ տարան Անի քաղաքի պաշտպանական համակարգի ամրապնդման և նոր պարսպապատերի կառուցման համար։

Անին կառուցապատված էր քաղաքային ճարտարապետության սկզբունքներով։ Ավագ դռներից մինչև միջնաբերդ ձգվում էր գլխավոր փողոցը, որի հետ հատվող երկրորդական փողոցները կենտրոնը կապում էին բնակելի թաղերի հետ։ 

11-րդ դարում Անին Արևելքի և Արևմուտքի բազմաթիվ երկրների հետ առևտրա-տնտեսական ու մշակութային կապեր ունեցող քաղաք էր, ուներ շուրջ 100 հազար բնակիչ։ 

1236 մոնղոլները գրավեցին և ավերեցին Անին։ Քաղաքի բնակիչների մեծ մասը հոծ խմբերով գաղթեց օտար երկրներ՝ Ղրիմ, Գալիցիա, Լեհաստան, Հարավային Ռուսաստան և այլուր։ Անին որպես քաղաք պահպանեց իր գոյությունը մինչև 14-րդ դարը։

Այս հետաքրքիր գիրքը կարելի է ձեռք բերել հետևյալ հղման միջոցով. http://booksfromarmenia.com/item.php?item_id=1231

Այս գիրքը հայկական ժառանգության մի փոքր մասի լավագույն ներկայացումներից է եվրոպական քաղաքում, որտեղ Մխիթարյան Հայ Կաթողիկե համայնքը իր ներկայությունն է հաստատել 18-րդ դարից։

Գրքի նախաբանից

Ավելի քան մեկ դար է անցել այն օրվանից, երբ լույս տեսավ Վիեննայի Մխիթարյան մատենադարանի հայերեն ձեռագրերի ցուցակի առաջին հատորը՝ երևելի հայագետ, միաբանության անդամ հ. Հակովբոս Տաշյանի հեղինակությամբ։ Պահանջվեց երկար ընդմիջում, գրեթե 70 տարի, մինչև որ միաբանությունը հնարավորություն ունեցավ հրատարակելու ձեռագրացուցակի երկրորդ պատկառելի հատորը հ. Համազասպ Ոսկեանի ջանքերով։ Ի վերջո, ևս 20 տարի անց ձեռագրացուցակն ամբողացրեց հ. Օգոստինոս Սեքուլյանը, ավարտին հասցնելով եռահատոր մեծածավալ աշխատությունը, որի՝ իբրև հայերեն ամենակատարյալ ցուցակներից մեկի մասին, մասնագիտական գրականության մեջ շատ է խոսվել։
 

Ներկայացվող նյութի հիմնական մասին Վիեննայի ձեռագրացուցակներին հեղինակներն անդրադարձել են՝ դրանք նկարագրելով և երբեմն, ավելի կամ պակաս չափով, դրանցից մեջբերումներ անելով։ Մենք փորձել ենք այդ պատառիկների վերաբերյալ տալ փոքր-ինչ ավելի մանրամասն տվյալներ՝ երկլեզու (հայերեն-անգլերեն) նկարագրությամբ և բնագրերի ամբողջական վերծանությամբ։ 
 

Պատառիկները ներկայացրել ենք հետևյալ եղանակով։ Եթե դրանք ձեռագրերի պահպանակներ են, նշել ենք, ըստ ձեռագրացուցակի, տվյալ ձեռագրի համարը (առանձին պատառիկների դեպքում՝ դրանց համարը), վերնագիրը, գրության թվականը, վայկը, թերթերի քանակը, նյութն ու չափը, գրիչի (հայտնի լինելու դեպքում նաև՝ ծաղկողի կամ կազմողի) ու ստացողի անունները։ Ապա, պատառիկների նկարագրությունից հետո, առանձին աղյուսակում նշված են դրանց պարունակած բնագիրը, գրատեսակը, սյունակների թիվը (1 կամ 2), նյութն ու չափերը (պահպանակների չափերը երբեմն չեն համընկնում ձեռագրին)։

Յուրաքանչյուր պատառիկի հետ տրվում է նաև նրա լուսանկարը։

Գիրքը ձեռք բերելու համար այցելել՝  http://booksfromarmenia.com/item.php?item_id=911

Գիրքը կազմել են հայտնի հայագետներ Գոհար Մուրադյանն ու Արամ Թոփչյանը։

Գիրքը հրատարակվում է Գրացի «Վեստիգիա» ձեռագրագիտական կենտրոնի նախաձեռնությամբ (տնօրեն՝ Էրիխ Ռենհարտ) և «Անկյունաքար» հրատարակչության համագործակցությամբ։

Վաստակաշատ հայագետ, վաստակավոր գործիչ Կարապետ եպիսկոպոս Տեր-Մկրտչյանի «Սբ. Մյուռոնի օրհնությունը» եզակի աշխատություն է, որն այսօր էլ պահպանել է իր արդիականությունը։ Աշխատությունն այն բացառիկ ուսումնասիրությունների շարքին է պատկանում, որոնցում առկա են և՛ գիտական, և՛ հանրամատչելիության սկզբունքները։ Սրբալույս Մյուռոնը որպես Սուրբ Հոգու շնորհների բաշխման և միաժամանակ հայի ինքնության կարևորագույն բաղադրիչ, մեծ տեղ է զբաղեցնում հայ ժողովրդի կյանքում։ Ուստի կարևոր է, որ այս աշխատությունը ոչ միայն վերահրատարակվի, այլև՝ թարգմանվի օտար լեզուներով։

Տեղին է հիշել երջանկահիշատակ Վազգեն Ա Հայրապետի խոսքը. «Մենք հավատում ենք, որ այս օրհնված Մյուռոնի ամեն մի կաթիլի մեջ շողում է մի ճառագայթ աստվածային փառաց լույսից, քանի որ ամեն անգամ նոր Մյուռոնի մեջ խառնվում է հին Մյուռոն։ Ամեն նոր օրհնված Մյուռոնի մեջ կա մի մասնիկ Սուրբ Գրիգոր Լուսավորչի օրհնած առաջին Մյուռոնից»։

Մեր օրերում բազմաթիվ են Սրբալույս Մյուռոնի պատրաստման և օրհնության կանոնների վերաբերյալ տարածավալ աշխատություններն ու ուսումնասիրությունները, որոնք սակայն 20-րդ դարասկզբին մեծ թիվ չէին կազմում։

Այս առումով Կարապետ եպիսկոպոս Տեր-Մկրտչյանի 20-րդ դարասկզբին հրատարակված երկը փոքրածավալ, սակայն ամենաընդգրկուն ուսումնասիրությունն էր։

Գրիք տեքստը գրված է երեք լեզվով. հայերեն, անգլերեն և ռուսերեն

Գիրքը կարելի է ձեռք բերել հետևյալ հղման միջոցով. http://booksfromarmenia.com/item.php?item_id=1187

«Անկյունաքար» հրատարակչությունը լույս է ընծայել Օմանյանի «Հայոց եկեղեցին» գրքի անգլերեն թարգմանության նոր, երրորդ հրատարակությունը։ Հայոց եկեղեցու պատմությունը գրեթե նույնացվում է հայ ժողովրդի պատմության հետ, գոնե վերջին 2000 տարիների ընթացքում։ Այս գրքում արտացոլված է ոչ միայն եկեղեցու և ազգի պատմությունը, այլև Հայ եկեղեցու մասին ավելի խորքային տվյալներ. նրա աստվածաբանությունը, գրականությունը, կառավարման համակարգը, արարողությունները։ Գիրքը գրված է պարզ լեզվով, հավաստի աղբյուրների հիման վրա։ Այն պատասխանում է բազմաթիվ հարցերի, որ հետաքրքում է շատերին։ Ռուսերեն լեզվով հրատարակությունը հատկապես օգտակար է մեր այն հայրենակիցներին, ովքեր գտնվում են անգլալեզու երկրներում, ինչպես նաև այն արտասահմանցիներին, ովքեր կարգում են այդ լեզվով։ Գրքի նոր հրատարակությունը օժտված է գունավոր բազմաթիվ լուսանկարներով, որոնք ուղղակիորեն կապված են տեքստի հետ։ Երկու հրատարակությունների միջև ընկած գրեթե մեկդարյա միջակայքում տեղի են ունեցել լուրջ փոփոխություններ, որոնք արտացոլված են տողատակի ծանոթագրություններում։ Գիրքը տալիս է ճշգրիտ և ընդհանրական տեղեկություն Հայոց եկեղեցու մասին այն ընթերցողին, ով ցանկանում է ավելի լավ ճանաչել այս հին արևելյան եկեղեցին։ Խմբ. և ծանոթագրությունները Ղևոնդ քհն. Մայիլյանի։

«Անկյունաքար» հրատարակչություն, 2015

Գիրքը ձեռք բերելու համար այցելել http://booksfromarmenia.com/item.php?item_id=861

Հեշտ չէ առաջաբան գրել Սրբազան Օրմանյանի գրքի համար, որի նյութը Հայաստանի Եկեղեցին է, և որն անգլերեն է թարգմանել Մարգար Գրեգորին։ Դժվարությունն է՛լ ավելի է մեծանում, երբ հիշում ենք, որ այս առաջաբանը պետք է գրեր Սոլզբերիի մեծահմուտ եպիսկոպոս դոկտ. Ուորտսուըրթը, եթե մահն իրեն խնայած լիներ։ Սակայն Հայոց Եկեղեցու մեջ կան բազում շահեկան բաներ առհասարակ բոլոր քրիստոնյաների համար, և մասնավորապես Անգլիկան Եկեղեցու անդամների համար։ Որովհետև Հայաստանի եկեղեցու պատմությունը մի վկայություն է եկեղեցական կյանքի ինչ-ինչ մեծ սկզբունքների մասին։ Սա մի բողոք է Հռոմի Եկեղեցու ենթադրական անսխալականության և տիեզերականության դեմ։ Որովհետև Հայաստանի Եկեղեցին հավատում է, որ «Ո՛չ մի եկեղեցի, որքան էլ ինքնին մեծ լինի, քրիստոնեության ամբողջությունը չի ներկայացնում. որ յուրաքանչյուրը, առանձին վերցրած, կարող է սխալվել, և միայն Տիեզերական Եկեղեցուն է պատկանում անսխալականության առանձնաշնորհը իր վարդապետական որոշումներում»։ Հայաստանի Եկեղեցին շատ է կարևորում Եկեղեցիների ազգային հանգամանքն ու առանձնահատկությունը։ Հավատում է, ինչպես Անգլիայի Եկեղեցին է հավատում, որ կա եկեղեցիների եղբայրություն, որի անդամներն իրենց հնությունը հասցնում են մինչև առաքելական ծագումը, և որոնք զարգացել են ուրույն գծերի վրա, սակայն իրար հետ կապված են միևնույն դավանությամբ և հոգևոր միությամբ միևնույն Երկնային Պետի հետ, ինչը Տիեզերական Եկեղեցու ճշմարիտ իսկությունն է ցուցադրում։

Հայաստանի Եկեղեցին իրեն սերված է համարում Ս. Բարդուղիմեոս և Ս. Թադեոս առաքյալներից։ Ստույգ լինի թե՝ ոչ, այն խոսքը, թե «Հայաստանն առաջին պետությունն է աշխարհում, որ Քրիստոնեությունն իր համար պաշտոնական կրոն հռչակեց», կասկած չկա՝ Հայաստանն ամբողջությամբ քրիստոնեություն ընդունեց չորրորդ դարի սկզբին՝ Ս. Գրիգոր Պարթևի քարոզությամբ, ով առհասարակ հայտնի է Գրիգոր Լուսավորիչ անունով։ Նա եղավ առաջին կաթողիկոսը Հայոց։ Վարեց ու կազմակերպեց Հայոց Եկեղեցին, ու հետաքրքիր է հիշատակել, որ մահացավ 325 թվականին՝ Նիկիայի Ժողովի տարին։

Սուրբ Գրիգորի օրերից մինչև այսօր Հայոց Եկեղեցին մի անկախ ընթացքի է հետևում։ Իր գոյության սկզբներում Կեսարիայի, Անտիոքի, Կոստանդնուպոլսի Եկեղեցիների տիրապետական հակումներին դեմ եղավ։ Ավելի հետո ենթարկվեց ձեռնձգությունների հունական, ասորական, լատինական եկեղեցիների կողմից, ինչ-որ չափով՝ նաև զանազան բողոքական հարանվանությունների կողմից։ Եվ որչափ էլ առանձին բաժանումներ եղան, բայց իր ազգային ուրույն կյանքը երբեք չվտանգվեց։ Սրբազան Օրմանյանի խոսքով՝ «Նա միշտ ըմբռնեց միության իմաստը՝ բառի հստակ և ճշմարիտ առումով։ Նա փափագեց, որ Եկեղեցիների միջև միություն հաստատվի հոգևոր հաղորդակցությամբ, իրենց ուրույն դիրքերը փոխադարձաբար հարգելով, իր սեփական շրջանակի ու սահմանների մեջ յուրաքանչյուրն ազատություն վայելելով և ամենուր քրիստոնեական սիրո ոգին տիրապետելով»։

Անգլիացի ընթերցողներին հանձնարարելի այս գրքի մի առանձնահատուկ արժեքն էլ այն է, որ այն քննություն է Հայաստանի Եկեղեցու մասին ոչ թե դրսից, այլ՝ ներսից։ Հեղինակը, լինելով Կոստանդնուպոլսի Հայոց պատրիարքը, իր իսկ եկեղեցու դատը մեջտեղ բերելու լիովին կարող անձ է։ Ահա այս կերպ նա պահանջում է, որ ականջ դնենք իր բողոքին, երբ մերժում է Եվտիքեական հերետիկոսությունը, որը հաճախ է զուգորդվում Հայաստանի Եկեղեցու անվան հետ։ Այսպես, նաև հեղինակորեն բացում է իր եկեղեցու անթերի ներողամտությունը կամ լայնամտությունը ուրիշ դավանությունների հանդեպ, որ Հայաստանի Եկեղեցու ընդգծված հատկանիշն է եղել բոլոր դարերում։

Ո՛չ միայն Հայաստանի Եկեղեցին կենդանի օրինակ է սեփական պատմական գծերի վրա զարգացող մի եկեղեցու, այլև իր անկախությունն ապացուցել է անցյալի ու ներկայի բազմաթիվ իրադարձություններրով։ Բավական է, որպես օրինակ հիշել, որ Տիեզերական ժողովներից միայն առաջին երեքն է ճանաչում՝ փրկության համար վարդապետությունների նվազագույն թիվը միայն անհրաժեշտ նկատելով։ Այսպիսի օրինակներ են նաև Խորհուրդների սահմանումը ու գործածումը Հայաստանի Եկեղեցում, իր նվիրապետական կարգն ու սարքը, իր՝ աշխարհական դասակարգի հզոր ազդեցությունը խորհրդակցության ու վարչության մեջ, իր հոգևորականների՝ միայն կամավոր նվերներով ապրելը, իր տոնակարգությունը, իրեն հատուկ սրբերը և ժողովրդական ոգին, որով սիրելի է եղել իր ազգին։

Կարծում եմ, որ ոչ մի գիրք Օրմանյան սրբազանի գրքի չափ ամփոփ սահմաններում նույնչափ պայծառ գաղափար չի տա Հայոց Եկեղեցու մասին։ Չեմ սխալվի, եթե ասեմ՝ Օրմանյան Սրբազանի գիրքը ոչ միայն Անգլիկան Եկեղեցու անդամների մեջ ջերմ համակրանք պետք է առաջացնի Հայոց Եկեղեցու նկատմամբ, այլև ավելի քան երբևէ զորեղ վստահություն պետք է ներշնչի նրանց՝ հենց Անգլիկան Եկեղեցու դիրքի նկատմամբ, համաձայն գտնելով նրան՝ Հռոմի Եկեղեցու մեջ չձուլված քրիստոնյա Եկեղեցիների ոգուն և գործելակերպին, և արդարացած համարելով նրան, ո՛չ միայն եկեղեցական պատմությամբ, այլև հենց Հիսուս Քրիստոսի ոգով ու կամքով։

Ջ. Ուելդոն

Մանչեսթր, 16 մարտ, 1912թ.

Գիրքը ձեռք բերելու համար այցելել http://booksfromarmenia.com/item.php?item_id=861

Անգլերեն-հայերեն բառարանները գոյություն ունեն 1821 թվականից, և առաջինը կազմվել է Վենետիկի հայ Մխիթերյան միաբանության կողմից։ Դրանից հետո մինչև այսօր հրատարակվել են մի շարք ընդարձակ անգլերեն-հայերեն բառարաններ։

Ստորև տրված է անգլերեն-հայերեն ընդարձակ բառարանների համառոտ պատմությունից.

•   •    1821 «Բառարան Անգլիերէն և Հայերէն», հ. Հ. Ավգերյան, Վենետիկ 
• 1825 նույն բառարանի վերատպությունը Կալկաթայում, Հնդկաստան
• 1922 «Ընդարձակ բառարան անգլիրերէնէ հայերէն», պրոֆ. Հ. Չագմագճեան, Բոստոն
• 1927 «Անգլերէն-հայերէն արդի բառարան», Մ. Գուշակճեան, Տ. Խնդրունի
• 1984 «Անգլերեն-Հայերեն Բառարան», Հ. Ասմանգուլյան ևն, Երևան, Հայաստան
• 2007 «Անգլերեն-հայերեն բառարան», Ն. Համբարձումյան ևն, Երևան, Մակմիլան Հայաստան
• 2010 «Անգլերեն-հայերեն Արդի բառարան», Խ. Գրիգորյան և Զ. Գրիգորյան, Երևան, Անկյունաքար
• 2011 «Նոր անգլերեն-հայրերեն բառարան», Խ. Գրիգորյան և Զ. Գրիգորյան, Երևան, Անկյունաքար
• 2011 «Անգլերեն-հայերեն, բառարան», Ն. Բարաթյան, Երևան, ԵՊՀ հրատարակչություն
• 2014«Անգլերեն-հայերեն Արդի բառարան», Խ. Գրիգորյան և Զ. Գրիգորյան, Երևան, Անկյունաքար (երկրորդ հրատարակություն).

Ինչպես երևում է, վերջին տարիների երեք բառարանները հրատարակվել են «Անկյունաքարի» կողմից, և վերջինը ամենամեծն է եղածներից։ Պարունակում է 115 000 բառ և բառեր կան վերցված 200 գիտակարգերից։ 

Եթե Դուք լրջորեն եք վերաբերում ժամանակակից հայերենը ուսումնասիրելուն, ապա այդ բառարանը Ձեր լավագույն ուղեկիցը կլինի երկար տարիներ։

I’d like to add also that getting this dictionary is very easy: just go to http://booksfromarmenia.com/item.php?item_id=833 (for softcover) or to http://booksfromarmenia.com/item.php?item_id=1057 (for hardcover) and clicking on “Add to cart” follow instructions to secure purchasing through global payment system 2Checkout.com.

Բառարանը ձեռք բերելը շատ հեշտ է. ուղղակի հետևեք http://booksfromarmenia.com/item.php?item_id=833  հղմանը (փափուկ կազմի համար) կամ  http://booksfromarmenia.com/item.php?item_id=1057 (կոշտ կազմի համար)։ Լրացուցիչ տեղեկությունների համար կապվեք մեզ հետ info@booksfromarmenia.com.

Թեոֆանա Վարդանյան

Ովքեր արդեն ծանոթ են booksfromarmenia.com կայքին, կհաստատեն, որ նրա ամենահարուստ էջերից մեկն է Հայ Փիլիսոփայական ու Աստվածաբանական ուսումնասիրություններ ներկայացնող բաժինը։ Այդ բաժնի վերջին համալրումներից մեկն է ահա այս գիրքը՝ Գարեգին Սարգիսյան «Քաղկեդոնի Ժողովը և Հայ Եկեղեցին»։

«Քաղկեդոնի ժողովը և Հայ Եկեղեցին»։ Այն ռուսերեն լեզվով է, անգլերենից ռուսերեն է թարգմանել Ե.Վ. Կարչագինը։ Գրքի հեղինակը երջանկահիշատակ կաթողիկոս Գարեգին Ա -ն է։ Այս գործը գրվել է դեռևս 59-60 թթ., իբրև ավարտաճառ, Օքսֆորդի համալսարանի գրականության բաժնում։ Աշխատությունը հրատարակվել է 1964 թ., անգլերեն լեզվով, ինչպես որ գրվել էր ի սկզբանե։ Հեղինակը փոփոխություներ չի արել, միայն լրացումներ է արել վերջին գլխում։ 

Նյութը, որին անդրադառնում է հեղնակը՝ Քաղկեդոնի ժողովը 451 թ. և Հայ Եկեղեցու հարաբերությունները մյուս եկեղեցիների հետ դրանից հետո ընկած ժամանակներում, մեկ անգամ չէ, որ քննարկման առարկա են դարձել հայադավանների և քաղկեդոնականների մեջև։ «Սակայն  Գարեգին I-ի գիրքը այդ բոլոր հետազոտություններից տարբերվում է մի կարևոր հանգամանքով. այստեղ գրեթե բոլոր մատչելի աղբյուրների հիման վրա քննադատական վերլուծության է ենթարկված քաղաքական, եկեղեցական և աստվածաբանական իրավիճակը Քաղկեդոնի Ժողովից առաջ և նրանից հետո։ Այդ բնորոշ գիծը, կարելի է ասել, դարձավ Հայ Եկեղեցու քրիստոսաբանության հետազոտության գլխավորագույն սկզբունքներից մեկը Գարեգին I-ի գրքում» կարդում ենք գրքի նախաբանում։ 

Այս գրքի աստվածաբանական ու պատմագիտական նշանակությունը կարևորելով, ընդգծենք, որ շատ սակավ են նման բովանդակությամբ անգլերեն ու ռուսերեն լեզվով գործերը։ Ուստի, կարծում ենք, որ այս հրատարակությունը, որը կատարել է Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածնի հրատակաչությունը, կարող է հետաքրքրել բազմաթիվ ռուսախոս հայերի, նաև ռուսերենին տիրապետող այլ անձանց, բոլոր նրանց, ում հետաքրքրում է հայոց եկեղեցուն առնչվող կրոնական, եկեղեցական, աստավաաբանական ու պատմական հարցերը։

Գրքի ձեռքբերման համար հղումն է http://booksfromarmenia.com/item.php?item_id=1217։

«ՍԱՍՈՒՆՑԻ ԴԱՎԻԹ» ԷՊՈՍԸ և նրա հրատարակության պատմությունից 

«Դառնամ, զօղորմի տի տամ Խանում Ծովինարին.

Դառնամ, զօղորմի տի տամ Սանասարին, Բաղդասարին. 

Դառնամ, զօղորմի տի տամ Քեռի Թորոսիկին.

Դառնամ, զօղորմի տի տամ ականջ արողների ծընողներին»։ 

Ահա այս տողերով է սկսվում «ՍԱՍՈՒՆՑԻ ԴԱՎԻԹ» էպոսը՝ հայ ժողովրդի ստեղծած դյուցազնավեպերից ամենակուռն ու համապարփակը։ Այն սերնդե-սերունդ ավանդվել է բանավոր, և բանասացներն ու բանահավաքները տարբեր կերպ են անվանել՝ «ՍԱՍՆԱ ԾՌԵՐ», «ՍԱՍՆԱ ՏՈՒՆ», «ՋՈՋԱՆՑ ՏՈՒՆ», «ՔԱՋԱՆՑ ՏՈՒՆ», բայց իհարկե՝ առավել հաճախ «ՍԱՍՈՒՆՑԻ ԴԱՎԻԹ»։ Էպոսը բաղկացած է 4 մասից կամ 4 ճյուղից, ինչպես որ վիպասացներն են կոչում։ Յուրաքանչյուր ճյուղ ներկայացնում է գլխավոր հերոսներից մեկի սերունդը. ճյուղ առաջինը՝ «Սանասար և Բաղդասար», ճյուղ երկրորդը՝ «Մեծ Մհեր», ճյուղ երրորդը՝ «Սասունցի Դավիթ», ճյուղ չորրորդը՝ «Փոքր Մհեր»։ 

Պատմական առումով էպոսի վիպական զարգացումը, նրա ճյուղերի հարակցումը մշակվել են արաբական արշավանքների շրջանում՝ 7-10 դդ., որոշ հատվածներ՝ մինչև 12-13 դդ., սակայն ժողովրդական ստեղծագործության նախահիմքերը պետք է փնտրել շատ ավելի խորը հնադարում, դրանք աղերսներ ունեն հին ավանդազրույցների, կրոնա-հավատալիքային վաղ պատկերացումների հետ։ 

Միշտ չէ, որ ասացողները տեքստ հաղորդել են ամբողջությամբ, երբեմն շարադրել են միայն մեկ-երկու ճյուղը, ավելի հաճախ՝ միայն Դավթի ճյուղը, այստեղից էլ էպոսի անվանումը ժողովրդի մեջ ավելի շատ կապվել է Սասունցի Դավթի հետ։ Բայց ճյուղերի միասնությունն ընդգծվել է «ողորմիներով», որոնց մեջ հիշատակվում ու փառաբանվում են բոլոր ճյուղերի հերոսները։ Սասունցի Դավթի ճյուղը էպոսի ամենաընդարձակ մասն է. նրա կերպարը, իհարկե, մյուսների նման դյուցազնական է, բայց և ավելի երկրային է, իրական, նա ջերմ ու անաղարտ սիրտ ունի, պատրաստ է օգնության հասնելու և պաշտպան է իր ժողովրդին։ Դավթի կերպարում անշուշտ կենտրոնացել են այն հատկանիշները, որոնք թանկ են ու հոգեհարազատ էպոսը հեղինակող ժողովրդի համար։  

Էպոսի գրառման պատմությունից։

Առաջին անգամ 1873 թ. բանահավաք Գ. Սրվանձտյանն է, որ Մշո Առնիստ գյուղում  հայտնաբերել ու մի վիպասացից ամբողջությամբ գրի է առել «Սասնա ծռեր» էպոսը։ Մեկ տարի հետո նա «Գրոց ու բրոց, և Սասունցի Դավիթ կամ Մհերի դուռ» վերնագրով այն լույս է ընծայել Կոստանդնուպոլսում։ Երկրորդ պատումը լեզվաբան Մ. Աբեղյանը 1886 թ. գրի է առել Վաղարշապատում, և 1889 թ. հրատարակել Շուշիում՝ «Դավիթ և Մհեր» վերնագրով։ 

Ընդհուպ մինչև 20-րդ դ. 80-ական թվականները հավաքվել ու գրի է առնվել էպոսի շուրջ 160 պատում, որից 70-ը հրատարակվել է։ Վիպասացների բուն հայրենիքը Վանա լճի ավազանն է, իր հարակից գավառներով՝ Սասուն, Մուշ, Բաղեշ, Շատախ, Վան, Խլաթ, Հայոց Ձոր, Մոկք, Ալաշկերտ և այլն։ Պատումի լեզուն հիմնականում արևմտահայ, մասնավորապես Սասունի, Մուշի և Մոկաց բարբառներն են, թեև երբեմն նկատելի են նաև արևելահայ բարբառների որոշ ազդեցություններ։ «ՍԱՍՈւՆՑԻ ԴԱՎԻԹ» էպոսը ունի երկու հիմնական հրատարակություն։ 1936 թ. կազմվել և հրատակվել է «ՍԱՍՈւՆՑԻ ԴԱՎԹԻ» համահավաք բնագիրը երկու հատորով՝ Մ. Աբեղյանի ընդհանուր խմբագրությամբ և Կ. Մելիք-Օհանջանյանի աշխատակցությամբ։ «ՍԱՍՈւՆՑԻ ԴԱՎԹԻ» ևս մեկ համահավաք բնագիր կազմվել և հրատակվել է 1939 թ., որը կազմել են Մ. Աբեղյանը, Գ. Աբովը, Ա. Ղանալանյանը։ Այս հրատակարության գլխավոր խմբագիրն ու նախաբանի հեղինակն է Հ. Օրբելին։ Հետագայում այս երկու հրատարակությունները մի քանի անգամ վերահրատարակվել են։

Էպոսի գրական մշակումները

Հետաքրքական է, որ դեռևս 19-րդ դարի 70-ականներին, երբ գրի էին առնվում առաջին պատումները, դրան զուգընթաց կատարվում՝են էպոսի գրական մշակումներ՝ չափածո, արձակ, դրամատուրգիական։ Առաջինը դա կատարել է Հ. Ճաղարբեկյանը, ով արձակ մշակել է Դավթի ճյուղը 1895 թ.՝ «ՍԱՍՈւՆՑԻ ԴԱՎԻԹ ԴՅՈւՑԱԶՆ» վերնագրով։ Ապա բոլոր չորս ճյուղերը չափածո մշակել է Գ. Բալասանյանցը։ 

1903 թ. լույս է տեսել Հ. Թումանյանի «ՍԱՍՈւՆՑԻ ԴԱՎԻԹ» պոեմը, որն առ այսօր համարվում է էպոսի ամենահաջողված չափածո մշակումը։ Փոքր Մհերի ճյուղը բանաստեղծական մշակման են ենթարկել ռուս բանաստերծ Ա. Կուլեբյակինը 1916 թ.՝ «ՄՀԵՐԻ ԴՈՒՌ» վերնագրով, Ավ. Իսահակյանը գրել է «ՓՈՔՐ ՄՀԵՐ» պոեմը 1922 թ.։ 1933 թ. Ե. Չարենցը գրել է «ՍԱՍՈւՆՑԻ ԴԱՎԻԹ» պոեմը։ 1958 թ. էպոսի ամբողջական բանաստեղծական մշակումն է կատարել Մ. Խերանյանը՝ «ՍԱՍՆԱ ՏՈւՆ»։ 1966 թ. ամբողջական արձակ վերամշակում է կատարել Ն. Զարյանը՝ «ՍԱՍՈւՆՑԻ ԴԱՎԻԹ»։ Կատարվել են նաև Դավթի ճյուղի մի քանի դրամատուրգիական մշակումներ, որոնցից մեկն է Վ. Վաղարշյանի «ՍԱՍՈւՆՑԻ ԴԱՎԻԹ» ողբերգությունը (1968 թ.)։

Էպոսի երաժշտականության մասին 

«ՍԱՍՈՒՆՑԻ ԴԱՎԻԹ» էպոսի կարևոր առանձնահատկություններից  մեկն է նրա երաժշտականությունը։ Այն պատմվել է երգաձայն, ռիթմիկ առոգանությամբ, իսկ առանձին դրվագներ ուղղակի երգվել են և հանգավոր բանաստեղծության ձև են ունեցել, ինչպես օրինակ՝ «ափսոսները», նախերգանք ու վերջերգ հանդիսացող «ողորմիները»։ Այդ երգային հատվածներից մի քանիսը՝ 30-ից ավելի կտոր, բարեբախտաբար ժամանակին գրի են առել Կոմիտասը, Ս. Մելիքյանը, Ա. Քոչարյանը, ինչի շնորհիվ պահպանվել են։ Դրանք հայ մոնոդիկ երաժշտության առանձին օրինակներ են, և քանիցս օգտագործվել են էպոսի թեմաներով ստեղծված հայ կոմպոզիտորների գործերում. Ալ. Սպենդարյան - Գ. Բուդաղյան՝ «ԽԱՆԴՈւԹ» բալետ, Էդ. Հովհաննիսյան «ՍԱՍՈւՆՑԻ ԴԱՎԻԹ» բալետ-օպերա։

Էպոսի թարգմանությունները

«ՍԱՍՈՒՆՑԻ ԴԱՎԻԹ» էպոսը բազմիցս թարգմանվել է տարբեր լեզուներով։ Դեռևս 1881թ., Սրվանձտյանի գրի առած պատումը Գ. Խալաթյանցը թարգմանել է ռուսերեն։ Ապա ամբողջությամբ էպոսը թարգմանվել է գերմաներեն։ Վ. Բրյուսովը 1916 թ. որոշ կրճատումներով ռուսերեն է թարգմանել Մ. Աբեղյանի գրի առած պատումը։

Հետաքրքրությունը էպոսի նկատմամբ մեծացել է 1938-39 թթ., նրա 1000-ամյա հոբելյանի տոնակատարությունների առիթով։ Այդ ժամանակ կազմվել և հրատակվել է «ՍԱՍՆԱ ԴԱՎԻԹ» համահավաք բնագիրը (կազմ.՝ Մ.Աբեղյան, Գ.Աբով, Ա.Ղանալանյան) թարգմանվել  է ռուսերեն ու լույս տեսել միաժամանակ Երևանում, Մոսկվայում և Լենինգրադում (Սանկտ-Պետերբուրգ)։ 1939 թ. «ՍԱՍՈՒՆՑԻ ԴԱՎԻԹ»-ը նաև թարգմանվել ու հրատարակվել է վրացերեն, բելառուսերեն, ադրբեջաներեն, Խորհրդային Միության ժողովուրդներից ևս մի քանիսի լեզուներով։ 1950-60-ական թթ., ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ակտիվ մասնակցությամբ, միջազգային հետաքրքրությունը մեծացել է էպոսի նկատմամբ. համահավաք բնագիրը թարգմանվել, հրատարակել է չինարեն, պարսկերեն, նաև ֆրանսերեն, անգլերեն, լեհերեն։ 

Օտար լեզուներով թարգմանվել և լույս են տեսել էպոսի գեղարվեստական մշակումները։ 

Հետաքրքրությունը «ՍԱՍՈՒՆՑԻ ԴԱՎԻԹ» դյուզացներգության նկատմամբ այսօր էլ չի դադարել։ Ներկայում ևս պարբերաբար լույս են տեսնում էպոսի համահավաք, ամբողջական, կամ մշակված, պատկերազարդված պատումները, մանուկների համար արված վերապատումները, հրատարակվում են հին և նոր արված թարգմանությունները։ 

Էպոսը կերպարվեստում և այլուր

«ՍԱՍՈՒՆՑԻ ԴԱՎԻԹ» էպոսն իր արտացոլումն է գտել կերպարվեստում։ Այն հարուստ, գունեղ նյութ է, ներշնչանքի աղբյուր նկարիչների, քանդակագործների և կոմպոզիտորների համար։ Էպոսի առանձին հատվածներ, նրա հերոսները իրենց գեղարվեստական արտացոլումն են գտելլ կտավների, գրքի գրաֆիկայի, քանդակագործության, երաժշտության մեջ։ Այս թեմային անդրադառնում են արվեստագետներ, նկարահանվում է մուլտֆիլմ, այն Հայֆիլմ ստուդիայի խորհրդանիշն է։ Էպոսի ամենաթարմ օգտագործումներից մեկն է նկարիչ Ա. Սարգսյանի «ՏՂԱ ԴԱՎԹԻ և ԱՂՋԻԿ ԽԱՆԴՈՒԹԻ ՀԵՔԻԱԹԸ» պերֆորմանսը (Եր. 2015 թ.)։ «ՍԱՍՈՒՆՑԻ ԴԱՎԻԹ» զորություն փոխանցող անունն են կրել տանկային շարասյուններ, կամավորական ջոկատներ, փողոցներ, հրապարակներ, մասնավորապես Երևանի կենտրոնական երկաթուղային կայարանը ու համանուն հրապարակը, որի կենտրոնում վեր է խոյանում Սասունցի Դավթի, հիրավի, լավագույն գեղարվեստական կերպավորումը՝ Եր. Քոչարի «ՍԱՍՈւՆՑԻ ԴԱՎԻԹ» արձանը։  

«ՍԱՍՈՒՆՑԻ ԴԱՎԻԹ» էպոսի տարբեր տարիներում արված հրատարակություններից մի քանիսը ներկայացված են Booksfromarmenia.com կայքում.

1. http://www.booksfromarmenia.com/item.php?item_id=1219 

2. http://http://www.booksfromarmenia.com/item.php?item_id=526

3. http://www.booksfromarmenia.com/item.php?item_id=270

4. http://booksfromarmenia.com/item.php?item_id=1252

5. http://www.booksfromarmenia.com/item.php?item_id=1220

6. http://www.booksfromarmenia.com/item.php?item_id=1221

7. http://www.booksfromarmenia.com/item.php?item_id=1223

Առաջին գիրքը, որ 2016 թ-ին մեր բլոգում ուզում ենք ներկայացնել Ձեր ուշադրությանը, Օգոստինոս Երանելիի «Խոստովանություններ» գործն է։

Անկյունաքար - 2008, Երևան, 480 էջ, ISBN 99941-800-1-1

Միջնադարյան մի հանրագիտակ, Կաթոլիկ Եկեղեցու սուրբ Իսիդորոս Սևիլիացին (6-7-րդ դդ.), ով, ի դեպ, այսօր աշխարհում ճանաչված է որպես Համացանցի սուրբ հովանավոր, և նրա մահվան օրը՝ ապրլին 4-ը, նշվում է իբրև Համացանցի միջազգային օր, ահա նա, խոսելով առաջին դարերի քրիստոնյա հայրերի, նրանց թողած գրավոր ժառանգության մասին, նշում է. «Մտքով և գիտելիքներով բոլորից վեր կանգնած է Օգոստինոսը, որովհետև նրա գրածի չափ ոչ ոք չի կարող ոչ միայն գրել, այլև՝ նույնիսկ կարդալ, թեկուզև դրա համար օր ու գիշեր ծախսի»։ Եվ ապա՝ «Ով որ կասի, թե կարդացել է նրա բոլոր գործերը, այդ մարդուն անհապաղ ստախոս պետք է հայտարարել»։  

Գուցեև, ասվածը չափազանցված թվա («...այնքան գիրք է գրել, որ մարդ իր կյանքի ընթացքում չի հասցնի կարդալ»), սակայն հեռու չէ ճշմարտությունից. Օգոստինոսը հեղինակել է 93 աշխատություն, որ 232 գիրք է կազմել, նրա անունով մեր օրերն է հասել նաև ավելի քան 500 նամակ և քարոզ։ Ուղղափառ Եկեղեցու կողմից «Երանելի» մականունն ստացած Ավրելիոս Օգոստինոս Հիպոնացին (354-430) ծնունդով Կարթագենից է, իր կյանքի մեծ մասն ապրել է Հռոմեական Աֆրիկայի Տագաստ, Հիպպոն քաղաքներում (այժմյան Ալժիի տարածքում)։ Նրա կրոնա-իմասատասիրական երկերից առավել հայտնիներն են «Խոստովանություններ» (Confessiones), «Աստծո քաղաքի մասին» (De Civitate Dei), «Երրորդության մասին» (De Trinitate), «Ազատ կամքի մասին» (De libero arbitrio) գործերը, որոնք  հոգևոր բովանդակության հետ մեկտեղ ունեն նաև գեղագիտական արժեք։ 

Օգոստինոսի անձի, նրա գործերի մասին հայ իրականության մեջ, հոգևորականների շրջանում իմացել են վաղուց, ներառյալ վաղ միջնադարում, նրան անդրադարձել են, ցիտել, որոշ հատվածներ թարգմանել են, սակայն, հետաքրքրական է, որ օրինակ, «Աստծո քաղաքի մասին»-ը հանրահայտ գործը ամբողջապես միայն մեկ անգամ է թարգմանվել ու լույս է տեսել, այն էլ՝ 1841 թ., Մխիթարյանների ջանքերով (թարգմ. Հ. Գաբրիել վարդ. Աւետիքյան)։ Իսկ «Խոստովանություններ»-ը, որ վստահորեն կարող է  սեղանի գիրք լինելու պատվին արժանանալ, ընդհանրապես չի ներկայացվել հայ ընթերցողին։ Ինչի համար, արժեր ափսոսալ։ Եվ կարծում եմ ուրախալի փաստ էր, որ «Անկյունաքար» հրատարակությունն իրականացրեց այդ ոչ հեշտ աշխատանքը, «Խոստովանություններ»-ը 2002 թ. առաջին անգամ լույս տեսավ հայերեն լեզվով (թարգմ. լատիներենից, անգլերեն թարգմանության հմմտ.՝ Խ. Գրիգորյանի)։ 2008 թ. արվեց գրքի երկրորդ, վերանայված հրատակարությունը, և հիմա այն հասանելի է բոլոր նրանց համար, ովքեր ուզում են Օգոստինոսին ընթերցել հայերեն։

Ահա այս գիրքն է, որ ուզում եմ առաջարկել Ձեր ուշադրությանը։ 

Ով տեղյակ է «Խոստովանություններ»-ի բովանդկությանը (անկախ ինչ լեզվով է այն կարդացել), չի կարող անտարբեր լինել, անգամ մտքում հիացմունքի խոսքեր չշռայլել Օգոստինոսի հասցեին։ Ո՞րն է այս առանձնահատուկ վերաբերմունքի գաղտնիքը. պատկառազդու հեղինակի ճարտասանական արվե՞ստը, նրա անկեղծ ու անվերապահ հավա՞տը, կամ գուցե՝ պայծառ, սթափ տրամաբանությո՞ւնը։ Դժվար է սրանցից մեկն առանձնացնել։ Հավանաբար բոլորը միասին, դեռ այդ բոլորին գումարած այն փաստը, որ ով մեկ անգամ ձեռքն առնում «Խոստովանությունները», ապա սկսած ընթերցանությունը երկարում է տարիների ընթացքում, և ընթերցողին զուգահեռաբար «ընթերցելու է» առաջնորդում իր սեփական «Խոստովանություններ»-ը, և… Բայց և, ինչը պակաս կարևոր չէ, այդ խոստովանանքը չի տանում հուսահատության, կամ ինքնադատափետման, այն հենման կետ է տալիս, մղում է ամբողջականության։ 

Օգոստինոսի գրելաոճը, «Խոստովանություններ»-ի շարադրանքը առինքնող է, խոսքը, միտքը կառուցելու, ճկուն դարձվածները, շրջասացությունները կազմելու նրա վարպետությունն ուղղակի հիացնում է, այն հաճախ առիթ է վայելելու խոսքի, բառի արժեքը, դարձվածների դիպուկությունը, մտածելու ու մտքերը արտահայտման նրբությունները։ Հավանաբար մեծ նախախնամություն է, որ մինչև քրիստոնյա դառնալը հեղինակը ստացել է իր ժամանակի համար լավագույն կրթությունը, եղել է համբավավոր ճարտասան, իսկ հետագայում իր ստացած կրթությունը, փորձառությունը, բոլոր ձիրքերը ի սպաս է դրել մեծ առաքելությանը։ 

Ընթերցեք մի հատված այդ գրքից. 

«...Սա էր Պոնտիցիանոսի պատմությունը։ Իսկ Դու՛, Աստված, նրա պատմության [շարադրելու] ընթացքում ինձ շրջեցիր դեպի իմ անձը. ստիպեցիր ինձ դուրս գալ իմ մեջքի հետևից, որտեղ ես տեղավորվել էի, որպեսզի չդիտարկեմ ինձ, և դրեցիր ինձ իմ դիմաց՝ երես առ երես, որպեսզի տեսնեմ, թե որքան ապականված, որքան ծուռ ու պիղծ եմ ես՝ ծածկված քոսերով ու խոցերով։ Ես տեսա ու սարսափեցի, և տեղ չկար, որ փախչեի ինձանից։ Եթե ես փորձում էի հայացքս հեռացնել ինձանից, նա շարունակում էր պատմել, և Դու ինձ նորից դնում էիր իմ առաջ, և ստիպում էիր առանց կտրվելու նայել ինքս ինձ, որ տեսնեմ իմ անօրենությունը և ատեմ այն։ Ես արդեն գիտեի այդ մասին, բայց անտեղյակ էի ձևանում, աչքերս փակում էի և փորձում էի մոռանալ այդ մասին»։ (էջ 190, գլխ. 8-րդ, VII, 16.)։

«Եթե ես որևէ մեկին հարցնեմ, թե նա գերադասում է ճշմարտության մեջ գտնել ուրախությունը, թե՝ ստի, ապա ոչ ոք չի տատանվի պատասխանել՝ ճշմարտության մեջ, ինչպես նաև չի տատանվի ասել, որ ուզում է երջանիկ լինել։ Իսկ երջանկությունը ճշմարտությամբ ուրախանալն է, այսինքն՝ ուրախանալը Քեզանով, որ Ճշմարտությունն ես, Աստված իմ, Լույս իմ, իմ անձի փրկություն (Սաղմ.  26.1, 41.12)։ Բոլորն են ցանկանում այս երջանիկ կյանքը, բոլորն են ուզում ուրախանալ ճշմարտությամբ։ Շատերին գիտեմ, ովքեր հաճույքով խաբում են, սակայն չգիտեմ մեկին, ով կուզենար խաբված լինել։ Որտեղի՞ց են իմացել նրանք այդ երջանիկ կյանքի մասին, եթե ոչ՝ նույն տեղից, որտեղից որ իմացել են ճշմարտության մասին։ Այո՛, նրանք սիրում են այդ ճշմարտությունը, քանի որ չեն ուզում խաբվել. և որովհետև սիրում են երջանիկ կյանքը (որն այլ բան չէ, քան ուրախանալ ճշմարտությամբ), ուրեմն նրանք սիրում են նաև ճշմարտությունը»։ (էջ 254, գլխ. 10-րդ,  XXIII, 33.)։

«Չուզենալով խաբվել և ուզենալով խաբել, նրանք սիրում են լույսը, երբ այն ինքն է հայտնվում, և չեն սիրում, երբ այն բացահայտում է իրենց»։ (էջ 255, գլխ. 10-րդ,  XXIII, 34.)։ 

«Ազատի՛ր ինձ ամեն գայթակղությունից։ Ես վախենում եմ ոչ թե կերակրի անմաքրությունից, այլ ուտելու անմաքուր կրքից»։ (էջ 263, գլխ. 10-րդ,  XXXI, 46.)։

«Թող իմ ասածի վրա ծիծաղի նա, ով չի տեսնում դա, իսկ ես կխղճամ նրան այդ ծաղրի համար»։ (էջ 243, գլխ. 10-րդ,  XII, 19.)

Գիրքը ձեռք բերելու համար անցնել հետևյալ հղմանը. http://booksfromarmenia.com/category.php?search=augustine&cur=USD

Թեոֆանա Վարդանյան